De Kwekerij, een kwarteeuw duister en sinister theater in fabriekshal en natuurgebied

Duister, onheilspellend. De Kwekerij maakt al 25 jaar indringende voorstellingen in Tilburgse fabriekshallen en natuurgebieden. Eind augustus is een zomers feest met theaterwandelingen bij Bosvreugd.

Joost Goutziers 15-08-20
Bron: Brabants Dagblad

Moerenburg, de LocHal, een oude school, een fabriekshal. De Kwekerij veranderde Tilburgse industriële gebouwen en natuur in duistere, onheilspellende werelden en maakte daar grote theatervoorstellingen met titels als ‘De nuttelozen van de nacht’,  ‘Acopalyps’ en ‘De Fluisterende Stad’. Meer dan eens kwam een indringend tableau van een massa vertrekkende mensen met koffers voorbij. Het ene moment stond dat beeld voor deportatie, het andere moment voor een nomadisch bestaan.

’t Heks in Noord

De Tilburgse regisseur Joris van Midde begon De Kwekerij Theaterproducties na zijn afstuderen aan de Fontys theateropleiding. Die zit nu in Tilburg, toen in Eindhoven. Het gezelschap richtte zich op locatietheater. Dat is nu al vijfentwintig jaar geleden. ,,Ik groeide op met spelen op locatie. Als 14, 15-jarige, bij theater ’t Heks in Noord. Daar speelden we op straat, in zeecontainers.”

De eerste productie van De Kwekerij was in de Spoorzone toen daar nog treinen werden hersteld. ‘Geen mens, geen moer’, heette die. Het was in 1995. ,,Ik vroeg de portier van de NS-werkplaats, hij zat in een huisje met een slagboom,  of ik een voorstelling mocht spelen. Kom naar de open dag, zei hij, dan is een rondleiding. Hal 88 stond leeg. Daar mochten we in als we een extra voorstelling zouden spelen voor het personeel.”  De toneeltekst ‘Roberto Zucco’, van de Franse auteur Bernard Marie Koltès was de inspiratie: een zoektocht naar de zelfkant.

Seriemoordenaar

Van Midde: ,,Ons stuk ging over een ontsnapte seriemoordenaar. Hij laat een spoor van ellende na en ontvoert een dame. Het speelt op een trein-  en een metrostation. dat paste goed bij de NS-werkplaat. Door de hoge ramen zag het publiek een trein voorbijrazen. Ik denk beeldend, werk met sferen, dan is zo’n plek mooi. Je ruikt de smeerolie, je zziet de betonnen vloeren.”

Door het succes van de voorstelling werd De Kwekerij uitgenodigd om een stuk voor de vlakke vloer te maken. Dat werd ‘Gimmick’ en was gebaseerd op de gelijknamige roman van Joost Zwagerman. ‘Gimmick’ reisde langs  theaters in het land. 

Zaadjes planten

Maar De Kwekerij is niet van het reguliere theater. De naam zegt het al: het is een plek om te experimenteren, ideeën te kweken, zaadjes te planten. Het liefst op plaatsen waar mensen nauwelijks komen. Van Midde: ,,Publiek dat nooit naar het theater gaat is wel benieuwd naar onbekende plekken.”

Duistere tocht

Bij de  voormalige basisschool Goretti aan het Wilhelminapark speelde De Kwekerij ‘Apocalyps’, een duistere tocht met vreemde verhalen. De oude hal van Van Gend en Loos was het decor voor ‘De nuttelozen van de nacht’. 

 Regisseur Joris van Midde combineerde daar theater met dans, video, muziek en beeldende kunst. ,,Het idee ontstond vanuit het gevoel dat je krijgt als je ’s nachts door een vreemde stad dwaalt. Gordijnen zijn open, je gluurt naar binnen en je vangt flarden van verhalen op.” De TU Eindhoven vroeg De Kwekerij daarop voor de viering van het vijftig jaar bestaan. Daaruit ontstond de voorstelling ‘De Goddelozen’, over een totalitair regiem. De sfeer was verontrustend, deed denken aan George Orwell. 

Paardendekens om de schouders

ie sfeer keerde terug bij ‘De Fluisterende Stad I en II’, in de periode dat de LocHal nog smeerputten had en geen boeken. ,,Het stuk speelde in een een distopische samenleving. We werkten met veel figuranten. Die werden afgevoerd in open wagens. Omdat figuranten én publiek met paardendekens om de schouders liepen, riep dat een unheimisch gevoel op. Mensen moesten stempelen bij een balie, in de rij staan voor soep.”

Groep nomaden

De Kwekerij trok ook naar buiten en maakte in Esch theaterwandeling ‘De boer op’.  In Tilburg vertaalde zich dat in de reeks ‘Landlopers’: vijf maal in Moerenburg. Het publiek wandelde langs bassins en huisjes en zag dans, theater, muziek. Hier dook de  groep nomaden met koffers op. 

Joris van Midde heeft zijn oog laten vallen op het MOB-terrein in Noord. Daar wil hij een voorstelling maken en als voorloper neemt het gezelschap daar filmpjes op. Die zijn online te zien. Maar eerst zal in 2021 bij een zorgtuinderij in Haaren ‘De Activist’ worden gespeeld, in een plantenkas. ,,Het gaat over een oudere milieuactivist die teleurgesteld is en zich terugtrekt in zijn eigen wereld. Een jonge milieuactiviste, iemand als Greta Thunberg, bezoekt hem Het leidt tot een confrontatie tussen jong en oud, idealistisch en teleurgesteld.”